Codzienne wykonuje się tysiące operacji transportowych. Ze względu na ich obszar możemy dokonać podziału na krajowe, międzynarodowe lub kabotażowe. Jeżeli wziąć pod uwagę gabaryty, wyróżniamy normatywne i nienormatywne. Możemy także uwzględnić rodzaj towaru – np. przewóz towarów niebezpiecznych, odpadów lub artykułów świeżych. Wykonywanie międzynarodowych przewozów szybko psujących się artykułów żywnościowych podlega ścisłym wymogom prawnym i o tym będzie mowa w poniższym artykule. Kwestię tą reguluje Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), sporządzona w Genewie 1 września 1970 r. Polska ratyfikowała ją na mocy oświadczenia rządowego z dnia 24 września 1984 r. Na przestrzeni wielu lat było kilka zmian, a najnowsza wersja została ogłoszona w dzienniku ustaw z 2015 r. i obowiązuje do dnia dzisiejszego.

Zgodnie z umową ATP, przepisy stosuje się do każdego wykonywanego za wynagrodzeniem na rzecz osób trzecich lub na własny rachunek przewozu towarów szybko (głęboko) zamrożonych lub mrożonych artykułów żywnościowych, a także artykułów wymienionych w umowie, nawet jeżeli nie są one głęboko mrożone lub po prostu mrożone. Zasady te dotyczą zarówno transportu drogowego i kolejowego. Co najistotniejsze załadunek artykułów i ich rozładunek musi znajdować się w dwóch różnych państwach, a żeby na trasie przewozu miała zastosowanie umowa ATP, kraj rozładunku musi być stroną tej umowy. Aby zatem wykonywać przewóz szybko psujących się artykułów żywnościowych musimy spełniać wymagania określone w umowie międzynarodowej. Na przykład produkty mięsne, mleko pasteryzowane, masło, świeży nabiał (jogurt, kefir, śmietana, świeży ser), gotowe do spożycia gotowane produkty spożywcze (mięso, ryby, jarzyny), gotowe do spożycia przyrządzone surowe warzywa i produkty warzywne, skoncentrowany sok owocowy i produkty rybne muszą być przewożone w temperaturze nie przekraczającej +6 stopni Celsjusza lub wskazanej na metce. Podczas przewozu, a także w trakcie załadunku i rozładunku temperatura ładunku w każdym jego punkcie nie może być wyższa. Co istotne, nie może dojść także do zamarznięcia wymienionych powyżej produktów.

Budowa i wyposażenie odpowiednich naczep (chłodni) została także określona w ratyfikowanej umowie. Kontrolę zgodności środka transportu z przepisami ATP należy wykonywać przed oddaniem go do eksploatacji, następnie raz na 6 lat oraz w każdym przypadku kiedy wystąpi o to właściwa władza. Co do zasady taka inspekcja jest przeprowadzana na stacji w kraju, w którym pojazd jest zarejestrowany. Dowodem przejścia pozytywnie badania jest tak zwane świadectwo ATP. Od 2013 r. obowiązuje dodatkowo nowa reguła. W sytuacji, gdy pojazd zostanie sprowadzony do kraju będącego stroną umowy, badanie będzie ważne jeszcze trzy miesiące. W praktyce oznacza to, iż każdy pojazd przewożący artykuły szybko psujące się musi spełniać odpowiednie wymagania. Ich spełnienie potwierdza świadectwo. Jeżeli kupimy używany środek transportu z zagranicy, przez trzy miesiące możemy posługiwać się zagranicznym dokumentem. Po tym okresie musimy przeprowadzić ponowne badanie na polskiej stacji. Takie rozwiązanie obowiązujące od 6 lat spowodowało możliwość pełnego wykorzystania taboru już od momentu zakupu. Przypomnieć bowiem należy, iż wcześniej przewoźnicy mieli obowiązek wykonania badań ATP po zarejestrowaniu pojazdu, a zatem praktycznie natychmiastowo. W Polsce taką inspekcję wykonują tylko dwa podmioty, co wiązało się z przestojem zakupionych pojazdów.

Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy o transporcie drogowym wykonywanie międzynarodowego przewozu towarów szybko psujących się pojazdem niespełniającym warunków określonych w umowie o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), wiąże się z karą w wysokości 3000 zł. Podczas kontroli drogowej niezbędne jest wykazanie, iż pojazd spełnia odpowiednie wymagania umowy. Po przeprowadzonym badaniu, do środka transportu muszą zostać zamocowane oznaczenia wyróżniające i inne detale na znak, że spełnia on wszystkie niezbędne elementy. Taka przymocowana tabliczka jest wystarczająca dla organów kontrolujących. Jeżeli podczas wykonywania przewozu nie będą przestrzegane postanowienia umowy, na terytorium kraju przywozu nikt nie może rozporządzać artykułami po ich rozładunku, chyba że właściwa władza uzna to za zgodne z wymaganiami sanitarnymi i gdy zostaną spełnione warunki określone przez tę władzę. Ponadto każdy kraj będący stroną umowy ATP może zakazać wwozu takich artykułów lub określić nowe warunki i uzależnić przywóz od ich spełnienia. Przestrzeganie przepisów spoczywa na przedsiębiorstwie transportowym, jeżeli z umowy przewozu wynika, iż muszą zostać dochowanie postanowienia konwencji ATP. W przypadku, gdy podczas kontroli zostanie stwierdzone naruszenie przepisów, na dokumencie przewozowym zostanie to odnotowane. Odbiorca towaru będzie miał zatem świadomość, iż doszło do nieprawidłowości. Przewóz artykułów szybko psujących się wymaga spełnienia kilku warunków. Po pierwsze środek transportu musi przejść odpowiednie badania, uzyskać świadectwo i odpowiednie oznaczenia. Podczas przewozu musi być utrzymywana stała temperatura wyznaczona do określonego towaru. Nie jest to zatem przejazd skomplikowany i wymagający specjalistycznej wiedzy czy organizacji pracy. Niemniej cały czas dochodzi do naruszeń w tym zakresie.

Marcin Mączyński
Ekspert SRW